Çanakkale Türküsü: Sözleri ve Hikayesi

Türk halk müziğinin en derin, en sarsıcı eserlerinden biri olan “Çanakkale Türküsü”, yalnızca bir türkü değil; tarihe tanıklık eden, genç yaşta toprağa düşen binlerce Mehmetçiğin yüreğinden kopup gelen bir ağıttır. Bu türkü, Çanakkale Savaşı’nın acılarını, kahramanlıklarını ve geride kalanların yürek yangınını dizelerine döken tarihi bir mirastır.

Çanakkale Türküsü’nün Hikâyesi

“Çanakkale içinde aynalı çarşı / Ana ben gidiyom düşmana karşı...” dizeleriyle başlayan bu türkü, her ne kadar anonim olarak bilinse de arkasında yürek burkan bir hikâye saklıdır. Türkünün ilk mısrasında geçen “Aynalı Çarşı”, Çanakkale’de hala ziyaret edilebilen, o dönemlerde gençlerin savaşa uğurlandığı ve sevdiklerine veda ettikleri simgesel bir mekândır.

Rivayete göre türkü, savaş öncesi askere giden bir gencin annesine yazdığı mektuptan esinlenerek oluşturulmuştur. Mektubun her satırında vatan sevgisiyle harmanlanmış bir hüzün, genç yaşta toprağa düşmenin bilinci ve ana hasreti vardır. Askerin mektubu savaştan sonra ulaşır; ancak genç artık hayatta değildir. Bu mektuptaki ifadeler ağıt haline gelir ve zamanla halk arasında türkü olarak söylenmeye başlanır.

Türkünün Sözleri

Türkünün sözleri, savaşın yürek burkan yüzünü yalın ama etkileyici bir dille aktarır:

Çanakkale içinde aynalı çarşı  
Ana ben gidiyom düşmana karşı  
Of gençliğim eyvah

Çanakkale içinde bir uzun selvi  
Kimimiz nişanlı kimimiz evli  
Of gençliğim eyvah

Çanakkale üstünü duman bürüdü  
On üçüncü fırka harbe yürüdü  
Of gençliğim eyvah

Çanakkale içinde vurdular beni  
Ölmeden mezara koydular beni  
Of gençliğim eyvah

Bu dizelerde sadece bir savaşın değil, bir milletin fedakarlığının, gençliğinin ve geleceğinin yansıması yer alır. “Gençliğim eyvah” nidası, zamansız ölümlerle son bulan hayallerin, yarım kalan hayatların sembolüdür.

Türküdeki Tarihi Unsurlar

“On üçüncü fırka harbe yürüdü” dizesi, türküde geçen tarihi gerçeklerden biridir. Çanakkale Savaşı’na katılan fırkaların içinde yer alan 13. Fırka, en çok kayıp veren birliklerden biri olmuştur. Aynı şekilde “vurdular beni / ölmeden mezara koydular beni” dizeleri de savaşta yaralanan ve şehit düşen askerlerin durumuna ışık tutar.

Ayrıca “vurdular beni” ifadesi, savaşın bireysel ve psikolojik etkisini sembolize eder. Genç yaşta askere alınan Anadolu çocuklarının kurşunlara hedef olması, türküde tüm çıplaklığıyla hissedilir.

Müziğin Evrimi ve Halk Arasında Yayılması

Çanakkale Türküsü’nün müzikal yapısı da sözleri kadar derindir. Genellikle hüzünlü bir makam olan Hüzzam ya da Segâh makamlarında icra edilen bu türkü, keman, bağlama ya da zurna gibi halk çalgılarıyla seslendirilir. Yıllar içinde birçok sanatçı tarafından yeniden yorumlanan türkü, zamanla ağıt olmanın ötesine geçmiş, bir milli hafıza öğesine dönüşmüştür. TRT repertuvarında da yer alan bu türkü, özellikle 18 Mart Çanakkale Zaferi anma törenlerinde, şehitlik ziyaretlerinde ve milli günlerde sıklıkla okunur. Öğrenciler, öğretmenler ve sanatçılar tarafından çeşitli sahnelerde seslendirilerek, savaşın hatırası diri tutulur.

Çanakkale Türküsü, yalnızca bir melodiden ibaret değil; bir halkın ruhunu, yaşadığı travmayı ve gösterdiği direnişi anlatan eşsiz bir mirastır. Tarih kitapları kadar değerli, edebiyat eserleri kadar etkileyici olan bu türkü, her dinleyeni derin bir iç yolculuğa çıkarır. Sözleriyle, melodisiyle ve ardındaki hikâyeyle Türk milletinin hafızasında sonsuza dek yaşayacak bir destandır.

Haber Merkezi