Yeni Nesil Neden Kitap Okumakta Zorlanıyor?

Dikkat Süresi Dijitalde Kısaldı

Araştırmalar, dijital çağın çocuklarında dikkat süresinin ortalama 8 saniyeye kadar düştüğünü gösteriyor. TikTok, Reels, YouTube Shorts gibi kısa video formatları, hızlı ve anlık tatmin sunarak beyni sürekli uyarıyor.

Oysa kitap okumak sürekli dikkat, sabır ve zihinsel görselleştirme ister. Bir roman sayfalar boyunca karakteri anlatırken, video bunu saniyeler içinde gösterir. Bu da kitap okumayı gençler için “yavaş” ve “zahmetli” bir eyleme dönüştürüyor.

Görsel Kültürün Egemenliği

Yeni nesil görsel bir dünyada büyüyor. Kitap sayfalarının yerini görseller, grafikler, emoji dili ve animasyonlar aldı. Bilgiye erişim hızlandıkça derin okuma alışkanlığı geri plana itildi.

Görsel içeriklerin egemenliğinde büyüyen bireyler, soyut anlatımı ve betimlemeyi anlamakta zorlanabiliyor. Bu da metinle kurulan bağın yüzeysel kalmasına neden oluyor.

Anlık Uyarıcıya Alışan Beyin, Sabit Metne Karşı Direnç Geliştiriyor

Klasik kitaplar, özellikle edebi eserler, yoğun düşünsel süreç gerektirir. Oysa dijital platformlar, dopamin salınımını artıran, sürekli yenilik sunan bir yapıya sahip. Sürekli yenilik arayan bir beyin, tek bir hikâyeye odaklanmakta güçlük çeker.

Bu nedenle birçok genç, kitabın ilk 10 sayfasını geçemeden dikkatini kaybediyor ya da motivasyonunu yitiriyor.

Aile ve Okul Rolü: Okuma Alışkanlığı Nasıl Kazandırılmadı?

Çocuklar okumayı doğuştan bilmez; model alarak öğrenirler. Evde kitap okuyan birey yoksa, okulda kitap okumaya zorlayıcı değil teşvik edici ortam sunulmuyorsa, genç birey kitapla duygusal bağ kuramıyor.

Ayrıca bazı okullarda hâlâ “zorla kitap okuma” ya da “ceza gibi kitap okutma” gibi yanlış uygulamalar mevcut. Bu da kitabın bir keyif değil, görev gibi algılanmasına neden oluyor.

Peki Ya E-Kitaplar? Onlar da İşe Yaramıyor mu?

E-kitaplar, teknolojiyi okuma ile buluşturma açısından önemli bir adım. Ancak yapılan çalışmalar, basılı kitaba kıyasla e-kitapların daha yüzeysel okuma alışkanlığı oluşturduğunu gösteriyor. Dijitalde okunan metinler daha hızlı tüketiliyor, ama anlama ve hafızaya kazınma düzeyi daha düşük olabiliyor.

Yeni Nesil Okumuyor mu, Farklı mı Okuyor?

Birçok uzmana göre gençler tamamen okumayı bırakmış değil; sadece format değiştiriyor. Kitap yerine bloglar, Reddit başlıkları, makale özetleri, bilgi kartları ya da Twitter/X dizileri gibi kısa ve parçalanmış bilgi kaynaklarını tercih ediyorlar.

Bu da yeni neslin derinlemesine değil, genişlemesine dayalı bir okuma alışkanlığı geliştirdiğini gösteriyor.

Ne Yapılmalı?

• Okuma modelleri sunulmalı: Evde ve okulda kitap okuyan yetişkinlerin rolü kritik.
  

• İlgi alanlarına uygun içerikler sunulmalı: Her genç klasiklerle başlamak zorunda değil.
  

• Okuma deneyimi keyifli hale getirilmeli: Ortam, zaman ve dil önemli.
  

• Teknoloji ile okuma desteklenmeli: Sesli kitaplar, interaktif e-kitaplar gibi melez çözümler denenebilir.
  

• Eleştirmek yerine anlamaya çalışılmalı: Yeni nesli suçlamak değil, anlayıp köprü kurmak gerekli.

Yeni nesil kitap okumakta gerçekten zorlanıyor olabilir. Ama bu, onların öğrenmekten ya da anlamaktan uzaklaştığı anlamına gelmez. Zaman değişti, alışkanlıklar evrildi. Şimdi yapılması gereken; gençleri kitapla buluşturacak yeni yollar bulmak, dayatmak değil sevdirmek.

Haber Merkezi